Op Zijn tijd en wijze

Jezus “veroordeelde de overspelige vrouw niet. Ik noem dat hemels recht waarin de liefde vooropstaat. Dat staat tegenover aards recht van wettische mensen die niet weten wat liefde werkelijk inhoudt” [1].
Dat zei George Westerduin, schrijver van het boek ‘Kind waar ben je’, op zaterdag 24 oktober 2015 in het Nederlands Dagblad. Het boek is het verhaal van een vader die zijn kind al negen jaar niet heeft gezien[2].

Die overspelige vrouw komen wij tegen in Johannes 8[3].
Ze wordt door Farizeeën en Schriftgeleerden opgebracht. Aangehouden. Gearresteerd. Ze moet mee naar Jezus, om door Hem bestraft te worden.
Overspel is immers een gruwel?
Even zo goed blijkt het helemaal niet om die overspelige vrouw te gaan. De man in kwestie is namelijk helemaal niet in beeld. Terwijl hij toch echt een rol in het verhaal heeft.
Het gaat blijkbaar niet om het overspel op zichzelf.

Het springende punt is hier dat moet worden bekeken hoe Jezus in de gegeven situatie reageert.
Als Hij de vrouw wil laten stenigen, kunnen de Schriftgeleerden Hem bij de Romeinen aanklagen: Joden mogen niemand ter dood brengen.
Als Hij de echtgenote in kwestie vrijspreekt, gaat Hij tegen de Mozaïsche wet in. Dus: alweer een reden om Hem aan te pakken[4].

Jezus spreekt in eerste instantie geen oordeel uit.
Hij schrijft met zijn vinger in de aarde.
Dat doet denken aan woorden die in Jeremia 17 geschreven staan: “Troon der heerlijkheid, van ouds verheven, plaats van ons heiligdom, hope Israëls, Here, allen die U verlaten, zullen beschaamd worden; wie afwijken, zullen in de aarde geschreven worden, omdat zij de bron van levend water, de Here, verlieten”[5]. Er zijn exegeten die menen dat met dat in de aarde schrijven wordt gedoeld op dood en graf. Anderen denken dat hier sprake is van een tegenstelling met het boek des levens.
Hoe dat zij: het is duidelijk dat Jezus hier zwijgend, in een oorverdovende stilte, een hard oordeel uitspreekt over de elite-eenheid die de vrouw gearresteerd heeft. Het is niet moeilijk om ons voor te stellen hoe ergerniswekkend deze stille actie van Jezus geweest moet wezen! Immers, een béétje Schriftgeleerde kent de profeten. Wat zullen de Schriftgeleerden boos zijn geweest!

Uiteindelijk gaat Jezus toch spreken.
“Wie van u zonder zonde is, werpe het eerst een steen naar haar”[6].
Daarmee zegt Jezus dus niet dat de vrouw die voor Hem staat onschuldig is.
Jezus sluit wel keurig aan bij de Mozaïsche wetgeving.
Leest u maar mee in Deuteronomium 17: “Wanneer in uw midden in een der steden, die de Here, uw God, u geven zal, een man of een vrouw aangetroffen wordt, die doet wat kwaad is in de ogen van de Here, uw God, door zijn verbond te overtreden; die andere goden gaat dienen en zich daarvoor nederbuigt, voor de zon of de maan of heel het heer des hemels, wat Ik verboden heb; en het wordt u meegedeeld en gij hoort daarvan, dan zult gij dit terdege onderzoeken. Als het dan waar blijkt, als het feit vast staat, als deze gruwel in Israël bedreven is, dan zult gij de man of de vrouw, die deze wandaad bedreven heeft, naar de poort brengen, die man of die vrouw, en gij zult ze stenigen, zodat zij sterven. Op de verklaring van twee of drie getuigen zal de ter dood veroordeelde ter dood gebracht worden; op de verklaring van één getuige zal hij niet ter dood gebracht worden. Het eerst zal de hand der getuigen zich tegen hem keren om hem ter dood te brengen, en daarna de hand van het gehele volk. Zo zult gij het kwaad uit uw midden wegdoen”[7].
De implicatie van Jezus’ woorden is duidelijk: de Schriftgeleerden zijn getuigen; laten zij dus maar beginnen met stenen gooien…

En dat was dat.
Jezus gaat weer in de grond schrijven.
Zeg ’t maar gewoon zo: de profetie van Jeremia spreekt boekdelen.
Verder zegt Jezus niets. Hij drijft de zaak niet op de spits. Hij laat de boel niet escaleren. Voelt u hoe genadig Jezus hier voor Zijn opponenten is, eigenlijk?
Hij kan hen terecht wijzen.
Hij kan hen scherp veroordelen.
Afbranden, desnoods.
Maar nee, niets van dat alles.
Ziet u ook hoe Jezus hier Zijn tijd afwacht?
Hij loopt niet op de zaken vooruit.
Hij zorgt ervoor dat de geschiedenis zich niet halsoverkop ontwikkelt.
Hij wacht op de tijd die Vader heeft vastgesteld.

Bijna iedereen loopt weg.
Jezus stelt vast dat de Farizeeën en Schriftgeleerden hun veroordeling feitelijk hebben ingetrokken: “Vrouw, waar zijn zij? Heeft niemand u veroordeeld?”[8].
En dan?
Dan laat Jezus duidelijk blijken dat Hij nu nog geen oordeel over zondaars wil uitspreken: “Ook Ik veroordeel u niet”. Denk erom, zegt Jezus, dat u niet weer in deze zonde valt: “Ga heen, zondig van nu af niet meer!”[9].

George Westerduin – u weet wel: de schrijver van dat boek uit het begin van dit artikel – noemde het een staaltje van hemels recht dat Jezus de vrouw niet veroordeelt.
Dat klinkt prachtig.
Alleen gaat het daar in Johannes 8 niet zozeer om. Johannes 8 heeft niet als eerste oogmerk gescheiden mensen een hart onder de riem te steken.
De overspelige vrouw heeft gezondigd, jazeker.
Hier spelen vooral andere vragen.
* Hoe kijken de Schriftgeleerden tegen Jezus aan?
*Geloven zij dat Jezus de zonde werkelijk vergeven wil?
* Begrijpen zij dat het Koninkrijk van God komt op de wijze die de God van het verbond goeddunkt?

Bovenstaande vragen kunnen in alle tijden worden gesteld.
Hoe kijken we tegen Jezus aan? Sommige wereldburgers zeggen simpelweg dat Jezus een fascinerende persoonlijkheid is. In de kerk mogen en moeten we geloven dat het leven pas echt licht wordt, als we geloven dat Jezus, om zo te zeggen, het Manna van het eeuwige leven is!

Laten we vooral ook niet vergeten dat God de geschiedenis van deze wereld in Zijn hand heeft. Hij bepaalt het moment waarop allerlei gebeurtenissen op deze aarde plaatsvinden.
Dat is voor ons van eminent belang.
Er zijn heel wat mensen die soms denken: ik kan er niet meer tegen! Er zijn heel wat mensen – ouderen, zieken, mensen met allerlei beperkingen – die soms denken: wat doe ik hier nog langer? Oftewel: wat is mijn functie heden ten dage nog?
In Johannes 8 wordt nog geconcludeerd: “zijn ure was nog niet gekomen”[10].
In Johannes 13 is dat wel het geval: “En vóór het Paasfeest, toen Jezus wist, dat zijn ure gekomen was om uit deze wereld over te gaan tot de Vader, heeft Hij de zijnen, die Hij in de wereld liefhad, liefgehad tot het einde”[11]. Dat betekent: Zijn liefde wordt voltooid. Hij maakt, doordat Hij Zijn reddingswerk helemaal afmaakt, het leven weer heel. Hij heelt ons bestaan. Hij is in staat om de perfectie terug te brengen in het leven van die overspelige vrouw. Hij vervolmaakt heel ons bestaan; hoe zondig, gebarsten en kapot het ook is.
Laten we het daarom maar zeggen en zingen met Psalm 18:
“Alleen Gods weg kan tot het doel geleiden,
zijn woord is waar en zuiver t’ allen tijde.
Hij is een schild, een schuilplaats in de strijd,
voor al wie bij hem zoekt naar veiligheid”[12].

Noten:
[1] Zie: “‘Mijn kinderen waren alles voor mij’”. In: Nederlands Dagblad, zaterdag 24 oktober 2015, p. 8.
[2] De gegevens van dat boek zijn: George Westerduin, “Kind waar ben je”. – Uitgeverij Novapres, 2015. – 254 p.
[3] Vandaag over een week, op woensdag 9 december, vergadert Deo Volente de mannenvereniging ‘Augustinus’ van De Gereformeerde Kerk Groningen. Tijdens die bijeenkomst zal Johannes 8 centraal staan. Het schrijven van dit artikel is een deel van mijn voorbereiding op die vergadering.
[4] Hier, en ook elders in dit artikel, gebruik ik onder meer de internetversie van de Studiebijbel.
[5] Jeremia 17:12 en 13.
[6] Johannes 8:7.
[7] Deuteronomium 17:2-7.
[8] Johannes 8:10.
[9] Johannes 8:11.
[10] Johannes 8:20.
[11] Johannes 13:1.
[12] Dit zijn de eerste vier regels van Psalm 18:9 (berijmd; Gereformeerd Kerkboek).