Hartelijk welkom op deze weblog

Dit is een bloggebied van B. de Roos.
Op deze plaats verschijnen artikelen over het kerkelijk leven in Nederland. Ook zijn hier Schriftstudies en meditaties te lezen. De stukken zijn geschreven vanuit een Gereformeerd standpunt.
In de regel verschijnt hier op maandag, dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag een nieuw artikel; dat gebeurt rond 7 uur ’s morgens. Op christelijke feestdagen en op Nieuwjaarsdag wordt deze internetpagina niet ververst.
Reacties op artikelen zijn welkom. De besluiten met betrekking tot plaatsing van die respons op deze pagina worden genomen door de eigenaar van deze weblog. Anonieme reacties worden nooit geplaatst.

Deze website bestaat sinds vrijdag 2 september 2011. De weblog is een voortzetting van ‘Artikelen over Gereformeerd leven in Nederland’, een blog die sinds woensdag 26 mei 2004 verscheen bij web-log.nl.

Voortbouwen op het bestaande fundament

Er zijn tijden geweest dat men in de kerk vaak sprak over ’doorgaande reformatie‘. Dat betekent: in alle situaties van het leven funderen wij onze keuzes en beslissingen op Gods Woord.
Het is goed om dat begrip weer eens naar voren te halen¹.

Reformeren heeft iets van een zoektocht.
Wat vraagt de Here van ons?
De Gereformeerd-vrijgemaakte predikant H. Knoop (1891-1974) schreef eens: wij moeten terug naar de Schrift. Hij formuleerde dat indertijd als volgt: “… de reformatie der kerk roept tegelijkertijd en onmiddellijk om de reformatie van heel het leven. Haar consequenties moeten onderzocht, en zoo ze gevonden zijn, ook aanvaard en toegepast worden. Zeker, niet altijd is het ons direct duidelijk waar er, noch ook in welk opzicht er in de samenlevingsverbanden van Woordverlating, en dus van deformatie, sprake is. Daar zijn allerlei oorzaken voor, die ik nu niet bespreken kan. In elk geval staat dit wel vast dat we, om dat te kunnen zien, altijd weer en altijd meer terug moeten naar de Schrift. Zonder ophouden hebben wij ons geloovig-biddend in haar te verdiepen. Wie dat geloovig en biddend doet, die krijgt, naar Gods beloften, te doen met het wonder der Schrift. En dat wonder der Schrift is, dat er dan poorten opengestooten worden, waardoor we licht hebben en al meer licht verkrijgen. Want dan opent zich Gods Woord. En de opening van Gods Woord geeft licht. En dat wonder der Schrift is, dat dan de dingen transparant, doorzichtig worden, zoodat hun werkelijkheid zich aan ons ontsluit. Maar dan leeren we ook zien den weg, dien we hebben te gaan”².

Waar moeten we dus de antwoorden zoeken op de vragen waarmee dit artikel begint? Antwoord: in Gods Woord. Er is één gulden regel. Die luidt: als wij in Gods Woord studeren ontvangen wij meer duidelijkheid over de wereld om ons heen en over onze eigen manier van doen.
Er worden grote lijnen zichtbaar.
Wij ontdekken waar het naar toe moet met ons leven.

Een belangrijk kenmerk van doorgaande reformatie is dat de kennis van de historie van kerk en wereld wordt verbonden met de actualiteit van de dag.
In een herdenkingsboek over de Vrijmaking schreef prof. dr. J. Kamphuis (1921-2011) eens: “…tegelijk leefde sterk het bewustzijn dat met de gereformeerde theologen van vroeger tijd en van de vorige eeuw niet het laatste woord was gezegd. Er kwamen nieuwe vraagstellingen in een nieuwe tijd. Vraagstellingen, die serieus genomen moesten worden en waarbij men niet meer uitkwam met vroegere arbeid. Daarvan werden ook, juist in het kader van nieuwe vraagstellingen, zwakke plekken zichtbaar“.
Er mag en moet antwoord gegeven worden op de vragen die wij voelen opkomen als we vandaag de kranten lezen. Er is reactie nodig op de zaken die heden ten dage in de samenleving spelen.
Daar is durf voor nodig. Gevraagd: mensen met lef!
Natuurlijk, telkens als wij in actie komen worden er ook fouten gemaakt. Misschien taxeren wij sommige dingen geheel verkeerd. Dat kan best gebeuren. Echter, dergelijke gebreken moeten ons niet mistroostig maken. Wij gaan toch altijd weer terug naar de Bijbel? A. Janse (1890-1960), eertijds een bekend publicist in de Gereformeerde wereld die in het dagelijks leven hoofdonderwijzer was in het Zeeuwse Biggekerke, noemde dat “reformatorisch wederkeerend spreken“³.
In onze vraagstellingen krijgt de Heilige Schrift het eerste en het laatste woord.

Daarom moeten we, als wij nadenken over doorgaande reformatie, ook niet het idee koesteren dat er iets nieuws gaat gebeuren.
Er wordt slechts voortgebouwd op zaken die in het verleden reeds werden opgebouwd.
Laat het duidelijk wezen: met doorgaande reformatie is er niets nieuws onder de zon. Het is gewoon Gereformeerd.

Nu het over deze dingen gaat, mogen wij elkaar wijzen op woorden uit Deuteronomium 30: “Hij zal u goeddoen en u talrijker maken dan uw vaderen“⁴.
Gods kinderen worden talrijk gemaakt, zei Mozes. Wellicht hebben wij thans de neiging om te protesteren: jaja, hoezo talrijk? Is de kerk feitelijk niet heel klein, momenteel? Hoeveel Gereformeerden zijn er eigenlijk nog in Nederland?
Ach – laten wij maar niet te klein denken van Gods werk. Hij is wereldwijd actief. Wij kunnen niet overzien waar Zijn Geest nijvere arbeid verricht. De Hebreeënschrijver formuleert zelfs onbekommerd: “En zoals het voor de mensen beschikt is dat zij eenmaal moeten sterven en dat daarna het oordeel volgt, zo zal ook Christus, Die eenmaal geofferd is om de zonden van velen weg te dragen, voor de tweede keer zonder zonde gezien worden door hen die Hem verwachten tot zaligheid“⁵. Er zijn blijkbaar heel wat mensen die Hem verwachten! De Heiland redt ontelbaar veel mensen!

Mozes zegt in Deuteronomium 30 meer. Bijvoorbeeld dit: “De HEERE, uw God, zal uw hart en het hart van uw nageslacht besnijden, om de HEERE, uw God, lief te hebben met heel uw hart en met heel uw ziel, zodat u leven zult“⁶. Met andere woorden: het is de Here God Zélf die Zijn Woord zorgzaam in onze harten legt. Hij geeft ons een hart dat voor Hem open staat. Hij geeft ons een luisterend oor.

In Deuteronomium 30 wordt ook duidelijk dat het een kwestie van leven of dood is. De Here zegt tegen mensen die Hij uitverkoren heeft, dat ze echt een keuze moeten maken: „Ik roep heden de hemel en de aarde tot getuigen tegen u: het leven en de dood heb ik u voorgehouden, de zegen en de vloek! Kies dan het leven, opdat u leeft, u en uw nageslacht…“⁷.
Onze God geeft grote verantwoordelijkheden aan Zijn kinderen.
“Ik roep heden de hemel en de aarde tot getuigen tegen u“, proclameert Mozes. Dat betekent ten diepste: de hele schepping kijkt toe hoe de kerk leeft. Jan en alleman kijkt toe om te zien hoe Gods kinderen kiezen, en wat dat dan voor gevolgen heeft.
Vandaag lijkt er op dat punt weinig te zijn veranderd. Gereformeerde mensen zijn er weinig meer. Maar er wordt nog steeds naar hen gekeken. Ach ja – als die Gereformeerden zo strikt willen leven, vooruit dan maar. Maar ja, wat kun je er nou mee? En we zien het de mensen bijna denken: heeft het nog wel zin om zo rechtlijnig Gereformeerd te doen?
Zeker, dat heeft zin.
Want Christus is gekomen. Hij heeft voor ons aan het kruis geleden.
De Here God heeft ons Zijn Woord gegeven. En Hij zegt ook op vrijdag 14 mei 2021: mensen, kies het leven!

Vroeger waren er de profeten en de Oudtestamentische middelaars.
Vandaag zijn er ambtsdragers die tot taak hebben om het Woord uit te leggen en in de huizen tot gelding te brengen.
En we mogen elkaar verder helpen, het leven in.
Het is, wat dit betreft, van belang om Openbaring 2 scherp voor ogen te houden: “Wie oren heeft, laat hij horen wat de Geest tegen de gemeenten zegt. Wie overwint, hem zal Ik te eten geven van de Boom des levens, die midden in het paradijs van God staat“⁸.

De beloften die in dat Schriftgedeelte worden gedaan zijn nog altijd geldig.
Zelfs voor ootmoedige gelovigen in kleine kerkjes in de lage landen bij de zee.

Noten:
¹ Dit artikel is gebaseerd op (het laatste deel van) de lezing ’Van reformatie tot overwinning‘. De lezing werd door mij te Emmen gehouden op vrijdag 19 september 2008.
² Ds. H. Knoop, “Om den voortgang der Reformatie”; openingsartikel in het Maandblad van de Bond van Mannenverenigingen op Gereformeerde Grondslag, jaargang 1, oktober 1946. Opgenomen in: “Er staat geschreven… er is geschied – jubileumbundel van de Bond van Mannenverenigingen op Gereformeerde Grondslag, uitgegeven ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de Bond”, © 1986. – p. 10.
³ J. Kamphuis, “Voortgaande reformatie”. In: D. Deddens en M. te Velde (red.), “Vrijmaking – Wederkeer; vijftig jaar Vrijmaking in beeld gebracht 1944-1994”. – Barneveld: Uitgeverij De Vuurbaak, 1994. – p. 117-127. Citaten van p. 121.
⁴ Deuteronomium 30:5 b.
⁵ Hebreeën 9:27 en 28.
⁶ Deuteronomium 30:6.
⁷ Deuteronomium 30:19.
⁸ Openbaring 2:7.

Christus gaat gloriëren

Morgen zal het Hemelvaartsdag zijn. We herdenken de dag dat Jezus Christus, nadat Hij Zijn verlossingswerk op aarde voltooid had, terugkeerde in de hemel. In Paulus‘ eerste brief aan Timotheüs schrijft Paulus daar Geestdriftig over: “En buiten alle twijfel, groot is het geheimenis van de godsvrucht: God is geopenbaard in het vlees, is gerechtvaardigd in de Geest, is verschenen aan de engelen, is gepredikt onder de heidenen, is geloofd in de wereld, is opgenomen in heerlijkheid“¹.

De hele wereld moet dat beamen, vindt Paulus. En kerkmensen mogen er nooit meer omheen draaien: het gaat van Kerst via Goede Vrijdag en Pasen naar de hemelvaart. Christus gaat weer gloriëren op Zijn troon. Zijn Vader verwelkomt Hem op die eerste hemelvaartsdag: er is betaald voor de zonden!
De Redder der wereld presenteert zich ook aan de hemelse legermachten: de engelen. In de woonplaats van God mag iedereen het weten: het verlossingswerk van Christus is voltooid. Het is volbracht! Het mag in de hemelse gewesten geproclameerd worden: de deur van de troonzaal van Christus staat nu voor altijd open. En die gaat nooit meer dicht.
Voor ieder kind van God is het zeker – bij het sterven zal de Heiland zeggen: Ik heb de schuld voor alle zonden van dit kind van Mij betaald.

Het bovenstaande ziet er op het eerste gezicht wellicht wat theoretisch uit. Maar dat is gezichtsbedrog.
In 1 Timotheüs 3 gaat het over de eisen die aan leiders in de kerk mogen worden gesteld. Die leiders moeten nuchter, rustig, fatsoenlijk en gastvrij wezen. Zij behoren in Gods Woord thuis te zijn. Zij behoren het geloof vast te houden. Nee, dat is niet gemakkelijk. Sterker nog: in feite is het Evangelie, menselijk gesproken, niet te geloven. De verlossingsstrategie die de hemelse Heer gebruikt kan geen mens bedenken. Daarvoor is inzicht vereist. Dat inzicht zal de God van hemel en aarde aan Zijn kinderen geven. Het geloof wordt gegeven. Dat geloof wordt in de harten van Gods kinderen gelegd. En Gods Geest blijft ons ervan overtuigen: het evangelie van verlossing door de Here Jezus Christus is echt waar.
Dat moeten de leiders van de kerk aan de kerkmensen doorgeven. Zij moeten het er inpompen: ’Mensen, vergeet dit nooit! Houdt dit vóór in uw gedachten! En wees niet bang als uw geheugen of uw verstandelijke vermogens minder worden. Want Gods Heilige Geest werkt in al Gods kinderen‘.
Het mag en moet op de Hemelvaartsdag indringend worden verkondigd: vergeet nimmer om u te richten op uw Advocaat in de hemel!

Wat betekent dit alles in de praktijk van 2021?

Op 4 mei jongstleden sprak spoken word-kunstenares Amara van der Elst tijdens de dodenherdenking op de Dam te Amsterdam. Voor de goede orde: met ’spoken word‘ wordt voordrachtskunst bedoeld waarbij een meestal poëtisch verhaal ritmisch wordt voorgedragen.
Amara zei op de Dam onder meer:
“waar woorden tekortschieten
raakt de waarheid het hardst
wat gedaan is zouden we liever vergeten“².
Jazeker, dat geldt voor dingen die mensen doen. Maar het verlossingswerk van Jezus Christus vergeet de kerk nooit. Hij ging de dood in; maar Hij kwam daar ook weer uit. God deed Hem, om zo te zeggen, uitgeleide uit het graf. En nu is in deze wereld alles anders. Die machtige God is het
“die ons niet doet naar alles wat wij deden,
ons niet naar onze ongerechtigheden
vergeldt, maar onze schuld heeft uitgewist“³.

Op maandag 10 mei zei Amara tegen het Nederlands Dagblad: “Ik werd verliefd op spoken word. Je kunt daarmee heel grote onderwerpen heel klein maken, en dus bespreekbaar. Je kunt er mensen diep mee raken en zorgen dat ze gaan praten over dingen die ze liever mijden. Het verbindt enorm’“⁴.
Over de Hemelvaartsdag wordt veel gesproken. In de Gereformeerde wereld wordt er morgen, zoals ieder jaar, op talloze plaatsen over gepreekt. Over Christus‘ hemelvaart worden, kortom, vele woorden gesproken. Maar nee, er is geen mens op aarde die het onderwerp van de hemelvaart klein kan maken. Het blijft groots. Het blijft meeslepend: Hij is de Eersteling die triomferend de hemel binnengaat; alle kinderen van God zullen Hem blijmoedig volgen. Maak dat maar eens klein. Dat is fenomenaal! Dat is magnifiek!
 
Amara zei in het Nederlands Dagblad ook nog: “Hoe kunnen we elkaar ontmoeten, elkaar steunen? Zoek niet meteen naar de verschillen. (…). Dat denken in kampen, grenzen, lijnen op de kaart: het heeft geleid tot geweld“.
Welnu, op de Hemelvaartsdag ontmoeten wij onze Heiland. Wij zoeken steun bij onze Redder. En wij stimuleren elkaar om te rekenen op de trouw van de Here Jezus Christus. Hij pleit in de hemel voor al Zijn kinderen. Zij hebben niets meer te duchten. Het geweld van de satan kan hen niet meer deren.

Daarom is Psalm 29 nog altijd de moeite van het zingen waard:
“Hemelingen, buigt u neer,
geeft de HERE kracht en eer,
geeft de HERE heerlijkheid,
looft zijn naam en majesteit“.
En:
“Hij is Koning voor altijd,
ja, Hij heerst in eeuwigheid.
Want de HERE is almachtig,
maakt zijn volk zijn gunst deelachtig.
Hij schenkt kracht en op hun bede
zegent Hij zijn volk met vrede“⁵.

Noten:
¹ 1 Timotheüs 3:16.
² Geciteerd van https://www.4en5mei.nl/archieven/inspiratie/amara-van-der-elst-spoken-word-voordracht ; geraadpleegd op maandag 10 mei 2021.
³ Psalm 103:3 – berijmd; Gereformeerd Kerkboek-1986.
⁴ “Ieder woord telde, bij de herdenking“. In: Nederlands Dagblad, maandag 10 mei 2021, p. 4 en 5.
⁵ Achtereenvolgens citeer ik regels uit Psalm 29:1 en Psalm 29:5 – berijmd; Gereformeerd Kerkboek-1986.

Laat de klachten verstommen

Onlangs formuleerde een predikant een gesprekspunt bij zijn preek: “Wanneer vindt u een preek goed? Is dat als je dingen léért? Of is dat als heil en onheil ons is áángezegd?“¹. Het antwoord is, wat schrijver dezes betreft: het evangelie van verlossing door Jezus Christus moet gepredikt worden; wij moeten de blijde Boodschap geloven en ons naar Hem toe keren.
Men kan vragen: moeten wij dat nou werkelijk elke week horen? Wij kunnen mompelen: ’We hebben het heel druk. Het zou ons goed uitkomen om wat minder vaak ter kerke te gaan‘.
Echter: het Woord van God maakt ons duidelijk dat het broodnodig is om het evangelie met grote regelmaat te beluisteren en in ons leven toe te passen. Voor wij het weten klagen wij namelijk over allerlei dingen. Over de frequentie van de kerkgang bijvoorbeeld. Over het feit dat onze agenda’s blauw uitslaan van de activiteiten. Enzovoort.

De Israëlieten klagen in Numeri 11 ook. Leest u maar mee: “Het samenraapsel van vreemdelingen dat in hun midden verkeerde, werd met gulzigheid bevangen; daarom jammerden ook de Israëlieten opnieuw en zeiden: “Wie zal ons vlees te eten geven? Wij denken terug aan de vis die wij in Egypte voor niets aten, aan de komkommers, de watermeloenen, de prei, de uien en de knoflook. Maar nu droogt onze ziel uit, er is helemaal niets dan dit manna voor onze ogen!“².

De attente Bijbellezer denkt wellicht: ’Wat? Alweer?‘. Die gedachte is niet ongerijmd. Want in Exodus 16 horen we net zulke geluiden: “Och, waren wij maar door de hand van de HEERE gestorven in het land Egypte, toen wij bij de vleespotten zaten en brood aten tot verzadiging toe! Want u hebt ons uitgeleid naar deze woestijn om heel deze gemeente van honger te laten sterven“³. Die klacht heeft een jaar geleden geklonken. Men zou denken dat de Israëlieten van alle gebeurtenissen in die tijd wel wat hebben geleerd. Maar nee.
Ach – laten we eerlijk zijn: we zijn nu ruim een jaar ‘onderweg‘ met de COVID 19-pandemie, en ook wij klagen. Ontstemd en geïrriteerd constateren wij dat kerkdiensten niet doorgaan. Kerkdiensten kunnen, zo zuchten wij, alleen online worden gevolgd. Misschien kunnen kerkdiensten maar door enkelen worden bijgewoond – enzovoort. Dat is lastig, moeilijk en vraagt veel van ons – alle reden om te klagen. Vinden wij. Niet in het openbaar misschien, maar aan de koffietafel…

De klacht in Numeri 11 is alleszins onredelijk. Leest u maar mee in Exodus 12: “Ook trok een grote groep van mensen van allerlei herkomst met hen mee, en kleinvee en runderen, zeer veel vee“⁴. Opvallend veel vee, notabene! Hoezo geen vlees? Dat vlees loopt met de Israëlieten mee…
En trouwens – een paar hoofdstukken eerder, in Numeri 9, is het Pascha gevierd: “De HEERE sprak tot Mozes in de woestijn Sinaï, in het tweede jaar nadat zij uit het land Egypte vertrokken waren, in de eerste maand: Laten de Israëlieten het Pascha houden op zijn vastgestelde tijd. Op de veertiende dag in deze maand, tegen het vallen van de avond, moet u het houden, op zijn vastgestelde tijd; u moet het houden volgens alle bijbehorende verordeningen en bepalingen. Mozes zei tegen de Israëlieten dat zij het Pascha moesten houden. Zij hielden het Pascha op de veertiende dag van de eerste maand, tegen het vallen van de avond, in de woestijn Sinaï. Overeenkomstig alles wat de HEERE Mozes geboden had, zo deden de Israëlieten“⁵. Hoezo geen vlees?

Geen wonder dus dat de God van hemel en aarde woedend wordt!
Geen wonder ook dat Mozes het helemaal zat is. En overigens gelooft Mozes, de middelaar van Gods volk, ook niet meer in een goede afloop.
“Waarom hebt U Uw dienaar kwaad gedaan en waarom heb ik geen genade gevonden in Uw ogen, dat U de last van heel dit volk op mij legt? Ben ík soms zwanger geweest van heel dit volk? Of heb ík het gebaard, zodat U tegen mij zou kunnen zeggen: Draag het in uw schoot, zoals een verzorger een zuigeling draagt, naar het land dat U hun vaderen gezworen hebt? Waar zou ik vlees vandaan moeten halen om al dit volk te geven? Want zij jammeren tegen mij: Geef ons vlees, zodat wij kunnen eten! Ik alleen kan al dit volk niet dragen, want het is mij te zwaar. En als U mij zo wilt behandelen, dood mij dan toch meteen, als ik genade in Uw ogen gevonden heb, en laat mij mijn onheil niet aanzien!“⁶. Inderdaad – Mozes is er echt helemaal klaar mee!
Daarop treft de Here structurele organisatorische maatregelen. En Hij geeft vlees tot het de Israëlieten de neus uitkomt!

Natuurlijk kunnen wij zeggen: ‘In de eenentwintigste eeuw doen wij dat anders‘. Ach, vergeet dat maar. Als wij allen ons brood ermee zouden kunnen verdienen, dan werden wij – hoofd voor hoofd – beroepsklagers. Als wij het zelf voor het zeggen hadden negeerden wij onmiddellijk wij God en zorgden zelf voor oplossingen.

Als we één ding uit Numeri 11 leren, dan is het wel: volharding in het geloof. In Numeri 11 wordt immers eens te meer bewezen dat, hoe toornig de Heer van de kosmos ook is, onze God tot in eeuwigheid trouw is. Wellicht biedt Hij niet de oplossingen die wij in gedachten hebben. Maar het is honderd procent zeker dat Hij ons in leven houdt. Is het niet hier op aarde, dan toch zeker wel in de hemel!

Dit alles zo zijnde kunnen wij in onze overpeinzingen uiteindelijk enigermate mismoedig worden. Immers – steen en been klagen, dat zit in zondige mensen. Het zit er bij ons ingebakken en geen mens krijgt dat er meer uit. In Numeri 11 werd al geklaagd en anno Domini 2021 klagen we nog steeds. Echte volharding leren we op aarde niet…
Echter – als het hier om gaat, mogen wij steunen op het werk van de Here Jezus Christus. Hij volhardde in het lijden. Hij maakte Zijn verlossingswerk helemaal af.
In Marcus 14 vraagt Hij Zijn discipelen met Hem te waken. Maar dat lukt hen niet; tot drie keer toe vallen zij in slaap. De Zoon van God staat in Zijn gebed echter voortdurend in nauw contact met Zijn Vader. Angstig is Hij, ontsteld en verbijsterd; want Hij weet wat Hem te wachten staat. Maar Hij toont wat werkelijk Christelijke volharding is – met een hoofdletter C⁷!

In Numeri 11 denken de Israëlieten, om zo te zeggen, aan een viswinkel; in het belendende perceel zit een groenteboer.
Dat beeld hoeven wij vandaag niet op te roepen. Laten wij maar dankbaar zijn voor het lijden en de opstanding van Jezus Christus.
Wie op de Heiland vertrouwt mag het vervolgens Paulus in 1 Corinthiërs 15 nazeggen: “Maar God zij dank, Die ons de overwinning geeft door onze Heere Jezus Christus. Daarom, mijn geliefde broeders, wees standvastig, onwankelbaar, altijd overvloedig in het werk van de Heere, in de wetenschap dat uw inspanning niet tevergeefs is in de Heere“⁸.
Dan verstommen de klachten.
Dan is het heil in zicht.

Noten:
¹ De formulering is van de Gereformeerde emerituspredikant H.G. Gunnink. Zijn vragen zijn te vinden op een preekblad dat behoort bij een preek over Zondag 31 van de Heidelbergse Catechismus. De preek werd gehouden in de morgendiensten van De Gereformeerde Kerk Groningen op zondag 2 mei 2021. De diensten werden gehouden in de Goede Herderkerk te Bedum.
² Numeri 11:4, 5 en 6.
³ Exodus 16:3.
⁴ Exodus 12:38.
⁵ Numeri 9:1-5.
⁶ Numeri 11:11-15.
⁷ Marcus 14:32-42.
⁸ 1 Corinthiërs 15:57 en 58.

God heeft wèlgedaan

Psalm 142 is, bij oppervlakkige beschouwing althans, een vrij sombere psalm¹.
David schrijft dat lied als hij op de vlucht is voor Saul. In 1 Samuël 21 en 22 lezen we over de omstandigheden waarin David uiteindelijk terecht komt. Hij zoekt een goed heenkomen “naar de grot van Adullam. Zijn broers en het hele huis van zijn vader hoorden dit en zij kwamen daar bij hem. Ook voegde ieder zich bij hem die in nood verkeerde, ieder die een schuldeiser had en ieder die verbitterd van gemoed was, en hij werd hun leider, zodat er ongeveer vierhonderd mannen bij hem waren“². Je zou toch zeggen dat David in die situatie wel wat anders te doen heeft dan liederen schrijven.
De conclusie moet zijn: de Heilige Geest zet David aan z’n schrijfwerk!
De omstandigheden zijn, zoals gezegd, nogal deplorabel. Maar David heeft vertrouwen in zijn God. Want de psalm eindigt zo:
“de rechtvaardigen zullen mij omringen,
want U bent goed voor mij“³.
David leidt, om het oneerbiedig te zeggen, een zootje ongeregeld. David klaagt zijn nood. David zit in het nauw. David kan er gewoon niet meer tegen. Vluchten kan niet meer…
Maar Davids lied eindigt bij de rechtvaardigen. Daar komt hij tussen te staan. Of het nu op aarde, of in de hemel is!

Dat is een troost, ook voor alle Bijbellezers en psalmzangers anno 2021. Hoe zwaar de tegenspoed ook is, hoe groot de ramp ook zijn zal – men weet zeker: het eindigt bij de Here nooit in catastrofe en chaos! Want de Here weet hoe wij Hem op aarde dienen; met vallen en opstaan, maar toch. Misschien is onze ellende op aarde groot. Misschien is onze situatie bij de voortduur totaal onoverzichtelijk. Maar laten we dan nooit vergeten dat de God van hemel en aarde ons nooit verlaat!

Aan het kruis, op Golgotha, is de Heiland volop bezig met Zijn verlossingswerk.
Hij bidt voor Zijn vijanden: “Vader, vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen“⁴. Zelfs als Hij gekruisigd is heeft Hij alle aandacht voor mensen. Hij reserveert een plaats in de hemel voor een misdadiger: “Voorwaar, zeg Ik u, heden zult u met Mij in het paradijs zijn“⁵. Hij proclameert de volbrenging van Zijn taak op aarde: “Het is volbracht!“⁶. Terwijl Hij sterft, roept Hij vanaf het kruis: “Vader, in Uw handen beveel Ik Mijn geest“⁷. En ja – Jezus Christus, onze Heiland, wordt wel door God verlaten. In Mattheüs 27 roept Hij het uit: “Eli, Eli, lama sabachtani? Dat betekent: Mijn God, Mijn God, waarom hebt U Mij verlaten?“⁸.
Door God verlaten – dat gaat nu nooit meer met ons gebeuren. Christus‘ lijden is eenmalig geweest. Eens voor altijd heeft Hij voor onze zonden betaald!
Kortom: wie de volledige betekenis van Psalm 142 in beeld wil krijgen, moet het werk van de Heiland op de voorgrond zetten.

Het is, schreef prof.dr. J. Douma (1931-2020) eens, niet Davids bedoeling om God over zijn situatie te informeren. “Hij lucht wel zijn hart om Jahwe te alarmeren“⁹. Wat betekent dat? Dat houdt in dat wij onze Here niet heel precies hoeven uit te leggen hoe onze zaken in elkaar zitten. Als Iemand dat weet dan is Hij dat Zelf wel. Wij moeten de Here smeken om in actie te komen en onze situatie structureel te veranderen. Wij mogen om genade vragen. De Heiland heeft toch voor ons geleden? Nou dan!

David noteert in Psalm 142:
“Leid mijn ziel uit de gevangenis
om Uw Naam te loven;
de rechtvaardigen zullen mij omringen,
want U bent goed voor mij“.
David voelt zich een balling. Om het vege lijf te redden moet hij, om zo te zeggen, in ballingschap gaan¹⁰. Maar één ding is zeker: hij komt bij de rechtvaardigen terug. Bij de saddiqim – dat is: bij de mensen die onschuldig zijn. Bij de rechtschapen mensen. Bij de vromen, de Godvrezenden¹¹. David wijst op de kerk. Daar worden door God geredde mensen bijeengebracht. Daar moeten wij wezen. Ook in 2021.

Wie Psalm 142 leest, heeft mogelijkerwijs de neiging om dat lied te spiegelen aan de eigen situatie. Wie Psalm 142 tot zich laat doordringen kan zomaar de neiging voelen om veel nadruk te leggen op de vele beperkingen in verband met het COVID 19-virus. Dan accentueert men de ongemakken van ziekten, of van lichamelijke of geestelijke beperkingen.
En natuurlijk: door de Heilige Geest gedreven maakt David duidelijk dat men best klagen mag; als wij dat dan maar bij de God van hemel en aarde doen. Doch daarmee houdt het in deze psalm niet op. Dit kerklied wijst op de noodzaak van Christus‘ reddingswerk. Als Christus’ verlossingswerk niet in zicht komt, blijft het zomaar bij de mistroostige constatering: eigenlijk hebben wij het best moeilijk – punt.
Maar dat is niet Davids bedoeling. Dat is niet de intentie van de Heilige Geest. Want Psalm 142 wijst op David en op de Heiland, onze Here Jezus Christus.
Wie dat bedenkt, kan in de kerk onbekommerd Psalm 142 zingen:
“Leid mij uit mijn gevangenis,
dan prijs ‘k uw naam, die heilig is.
’t Rechtvaardig volk zal om mij staan
en juichen: God heeft wèlgedaan“¹².

Noten:
¹ Dit artikel is een overdenking naar aanleiding van een preek van ds. M. Dijkstra, predikant van De Gereformeerde Kerk te Mariënberg, over Psalm 142. Ds. Dijkstra hield de preek in de middagdiensten van De Gereformeerde Kerk Groningen op zondag 2 mei 2021. De diensten vonden plaats in de Goede Herderkerk te Bedum.
² 1 Samuël 22:1 en 2.
³ Psalm 142:8 b.
⁴ Lucas 23:34.
⁵ Lucas 23:43.
⁶ Johannes 19:30.
⁷ Lucas 23:46.
⁸ Mattheüs 27:46.
⁹ Dr. Jochem Douma, “Psalmen – Commentaar op Psalm 111-150”. – Kampen: Uitgeverij Brevier, 2017. – p. 292.
¹⁰ Zie Douma, a.w., p. 297: 142.5 Verantwoording.
¹¹ Zie hiervoor de onlineversie van de Studiebijbel; woordstudie saddiqim.
¹² Psalm 142:6 – berijmd; Gereformeerd Kerkboek-1986.

Verlossing vanwege Gods genade

Beatrice de Graaf is faculteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Zij is verbonden aan de faculteit Geesteswetenschappen. Voor een goed begrip: een faculteitshoogleraar is iemand die binnen de faculteit de integratie van de verschillende departementen bewaakt en bevordert; een faculteitshoogleraar doet ook discipline-overstijgend onderzoek. Beatrice bestudeert met name de geschiedenis van veiligheid, terrorisme en internationale betrekkingen¹. Zij schreef het boek “Radicale verlossing. Wat terroristen geloven“². Beatrice bezocht veroordeelde terroristen in de gevangenis en praatte met hen over hun radicalisering, hun verwachtingen en hoe ze daarop terugkijken.
Dat was, zo stond in het Nederlands Dagblad, “een confrontatie met het kwaad als een reële macht die mensen in zijn greep kreeg en tot doden aanzette. Dat is niet voorbehouden aan het jihadisme. Maar wetenschappelijk blijft die laatste stap ‘naar omarming van terroristische, radicale verlossing’ toch een raadsel. ‘En wel een heel pijnlijk raadsel. Want in mijn eigen christelijk geloof is het motief van verlossing juist iets wat je over kunt laten aan Iemand anders’. Wanneer mensen ‘zelf menen voor verlosser te kunnen spelen – of ze nu jihadisten, rechts-extremisten of links-extremistische terroristen zijn – dan gaat het heilloos mis’“³.

Wie zichzelf verlossen wil, moet weten dat elke poging daartoe tot mislukken gedoemd is. Het lijkt soms te lukken. Bij tijd en wijle lijkt het alsof menselijke actie ons gelukkiger maakt. Maar uiteindelijk blijkt al dat nijvere werk toch geen structurele vrede op te leveren. En ja, ook terroristen en andere misdadigers komen daar ten langen leste achter.

Kerkmensen hebben op dat punt een voorsprong. Zij weten dat zij afhankelijk zijn van Gods genade. Zij weten dat die genade gebaseerd is op Christus‘ reddingswerk. Zij weten dat hun Vader een verblijfplaats in de hemel heeft gereserveerd. Daar is geen sprake meer van tegenstand en terrorisme. Daar is glorieus geluk en voortdurende vrede aan de orde. Iets anders bestaat daar niet meer.

Maar, zo kan iemand vragen, wat hebben we daar vandaag aan? In 2021 hebben we te maken met oneerlijkheid, onrecht en talloze misstanden. Het nieuws is er vol van. En net als wij denken dat het rustig wordt, gebeurt er weer wat verontrustends…
Dat geldt zeker voor volgelingen van Jezus Christus. Het christelijk geloof wordt in een rijtje van honderd religies gezet. ’Ik merk niets van God‘, zeggen mensen soms. Het christendom wordt soms weggezet als achterhaald en in onze tijd niet meer ter zake doende.

In elke tijd is het lijden van christenen weer anders. De Gereformeerd-vrijgemaakte predikant J. Smelik (1899-1960) schreef: “Dat Petrus de hem onbekende gelovigen meent te moeten schrijven, heeft tot aanleiding zonder twijfel hun ingezonken geestelijke gesteldheid. De Christenen in Klein-Azië hebben het in die jaren rond 60 na Christus verre van gemakkelijk gehad. Het leven als belijders van de Enige Naam was voor hen geen glijbaan! Ze stonden bloot aan smaad en verdrukking, waarschijnlijk ook reeds aan vervolging“⁴.
Zulke omstandigheden kennen we in Nederland niet. Discrimineren is in Nederland verboden. Maar de mening van ongelovigen telt zwaarder dan die van kinderen van God, al was het alleen al omdat niet-kerkelijken in Nederland in de meerderheid zijn.
Denkt u maar aan de manier waarop homoseksualiteit, het homohuwelijk en andere LHBTI-aangelegenheden aan ons worden opgedrongen.
Of aan de praktijken met betrekking tot abortus en euthanasie.
Of aan christelijke biologiestudenten die de evolutieleer aangepraat krijgen. Er wordt gesuggereerd, of zelfs hardop gezegd: ’Wie de evolutieleer niet accepteert kan nooit een echte wetenschapper worden‘.
Of aan die boer die op het dak van zijn schuur de tekst “Jezus redt” schreef, met witte dakpannen. De andere dakpannen waren grijs, zodat de tekst goed zichtbaar was. De boer kreeg een brief van de gemeente dat de witte letters een te groot contrast met de omgeving vormden. Die witte letters waren landschapsvervuiling…
Nee, echte christenvervolging kan men dat niet noemen⁵.
Maar stilaan worden Nederlandse christenen – Gereformeerden inbegrepen – toch wat voorzichtiger. Immers – voordat zij ’t weten worden zij in kranten of op sociale media aan de schandpaal genageld, en wordt de kerk zeer onwelwillend bejegend.
Al met al lijkt de godsdienstvrijheid ingeperkt te worden. Centimeter voor centimeter, maar toch.
 
Waar moeten wij in die omstandigheden rekening mee houden?
Dat wordt in 1 Petrus 2 uiteengezet: “Want dat is genade, als iemand om het geweten voor God dingen verdraagt die hem pijn doen, en daarbij ten onrechte lijdt. Want wat voor roem is er als u het geduldig verdraagt wanneer u zondigt en daarvoor slagen ontvangt? Maar als u het geduldig verdraagt wanneer u goeddoet en daarvoor lijdt, is dat genade bij God“⁶.

Een exegeet noteert hierbij: “Wie standvastig blijft onder het lijden, ontvangt ‘genade bij God’, dat wil zeggen: hij ontvangt Gods goedkeuring over Zijn houding en ook de kracht om dat lijden aan te kunnen en te verduren. Deze genade is geen loon, maar een geschenk van God, waarin Zijn liefdevolle toewending naar de gelovigen tot uiting komt. Deze genade brengt hen tot hun bestemming en heeft voor de gelovigen het perspectief dat zij mogen delen in de heerlijkheid van Christus“⁷.

Terroristen doen bij de voortduur pogingen tot zelfverlossing. En daarbij apen zij elkaar na. In november 2020 zei Beatrice de Graaf tegen het dagblad Trouw: “Aanslagen komen vaak in golfjes. Dat heeft onder andere te maken met het gegeven dat terroristen elkaar inspireren en willen overtreffen. Er is dikwijls sprake van zogenaamd ‘copycatgedrag’. Daders van aanslagen verwijzen ook vaak naar elkaar, of ze proberen elkaar na te doen en te overtroeven“⁸.
Op het journalistiek platform De Correspondent zei zij: “Uit de theorie van het terrorisme weten we dat elke nieuwe generatie van een terroristengroep meedogenlozer is dan de vorige. De nieuwkomers zijn al geschoold in het geweld. Dat zag je ook bij andere terreurgroepen: bij de IRA in Ierland, bij de Duitse RAF, bij de FARC in Colombia. Elke volgende generatie ging bruter te werk“⁹. Het is dus echt een spiraal naar beneden!
Gelovige kerkmensen kijken niet naar elkaar. Zij gaan niet steeds buitensporiger en gewelddadiger handelen om hun eigen zin door te drukken. Integendeel. Zij lezen Gods Woord. Zij vragen om de genade van de almachtige God. Zij zijn bereid om onrecht te lijden in hun dienst aan de God die hen redt van de dood.
En laten wij met Psalm 10 maar bidden:
“Maar u, o HERE, die dit hoort en ziet:
sla neer in toorn, wie tegen U zich kant.
U kent al onze zorg en ons verdriet.
Dat alles legt U in uw vaderhand.
U doet de wees uw woord van trouw gestand.
Red de verdrukten, breek de arm der sterken,
vernietig hen, die enkel onrecht werken“¹⁰.

Noten:
¹ Zie https://www.uu.nl/medewerkers/BAdeGraaf ; geraadpleegd op vrijdag 30 april 2021.
² De gegevens van dit boek zijn: Beatrice de Graaf, “Radicale verlossing. Wat terroristen geloven“. – Amsterdam: Uitgeverij Prometheus, 2021. – 383 p.
³ “Terroristen dromen bijna allemaal van hun verlossing“. In: Gulliver, bijlage bij het Nederlands Dagblad, p. 12 en 13. Citaat van p. 13.
⁴ J. Smelik, “Staat vast in de waarachtige genade Gods – Schetsen Schriftstudie op de Brieven van Petrus“. – Nederlandse Bond van Gereformeerde Jongelingsverenigingen, ca. 1957. – p. 7.
⁵ Zie voor het bovenstaande ook http://www.cftnederland.nl/uploads/media/Christenvervolging_in_Nederland.pdf ; geraadpleegd op zaterdag 1 mei 2021.
⁶ 1 Petrus 2:19 en 20.
⁷ Geciteerd uit de onlineversie van de Studiebijbel; commentaar bij 1 Petrus 2:20.
⁸ Geciteerd van https://www.trouw.nl/buitenland/terrorisme-expert-beatrice-de-graaf-over-aanslagen-er-is-sprake-van-copycatgedrag~b6f40a50a/ ; geraadpleegd op zaterdag 1 mei 2021.
⁹ Geciteerd van https://decorrespondent.nl/3668/elf-lessen-van-beatrice-de-graaf-de-hoogleraar-die-nederland-de-weg-wijst-na-parijs/112813008-5ea22047 ; geraadpleegd op zaterdag 1 mei 2021.
¹⁰ Psalm 10:6 – berijmd; Gereformeerd Kerkboek-1986.

Simpel Evangelie

“Houd iedereen in ere; heb al uw broeders lief; vrees God; eer de koning“. Deze tekst komt uit 1 Petrus 2¹. Kan het simpeler? Deze tekst is van een welhaast verpletterende eenvoud. Het is allemaal wel heel eenvoudig, vindt u ook niet?

Het lijkt, in de omstandigheden van vandaag, echter geen luxe om die eenvoudige regels tot ons door te laten dringen.
Waarom? Er zijn tenminste twee redenen voor.
1.
Op Koningsdag was het in de binnensteden veel te druk. Massa’s burgers hebben grote moeite om zich aan overheidsmaatregelen te houden.
En laten we wel wezen: het overheidsbeleid ten aanzien van het COVID 19-virus is ook niet meer helemaal helder uit te leggen. De regering ’neemt de gok‘, in hope op betere tijden. De voorman van het overleg van de voorzitters van de 25 veiligheidsregio’s sprak: “Stap voor stap enig risico durven nemen is nodig. Blijven leunen op handhaving en nalevingsmaatregelen biedt een onvoldoende oplossing voor deze crisis”². Het nieuwe devies is dus: breek de boel voorzichtig open… Maar een zeker deel van het volk stapt daarbij onbekommerd over allerlei grenzen heen.
2.
In het parlement wordt schier eindeloos geredekaveld over van alles en nog wat. Men vertrouwt elkaar maar amper meer. Men kan zich afvragen: waar gaat dit naar toe? En vooral: waar eindigt dit?

In de kerk geldt het adagium: u hebt Christus leren kennen!
Wat betekent dat?
Wie bij de God van hemel en aarde hoort, wordt vernieuwd. De oude mens raakt op de achtergrond. Er komt een nieuwe mens voor in de plaats. In 1 Petrus 2 wordt erop gewezen dat goed gedrag van christenen opvalt. Natuurlijk – er zal altijd spot en hoon zijn. Er zullen altijd beschuldigingen klinken. Maar als de mensen mooie en goede dingen bij Christus‘ volgelingen zien zullen ze hopelijk zeggen: bij God horen is eigenlijk prachtig!

Onderwerp u aan het gezag, schrijft Petrus. En blijf maar goede dingen doen. Blijf maar in het spoor van Jezus Christus, de Heiland. Wie dat doet, trekt de aandacht.
Petrus noteert: gebruik de vrijheid die u gekregen hebt op de juiste manier, namelijk om de Here te dienen! Toegegeven – dat baart lang niet altijd opzien. Er wordt heel vaak maar amper op gelet. Nou ja, de buren weten dat u naar de kerk gaat. Maar verder?… Nee, de buitenwacht zal het meestal niet zien. Maar in de kerk valt het wel op hoeveel respect u toont. Trouwens, in de brief aan de Romeinen schrijft de apostel Paulus in hoofdstuk 12: “Heb elkaar hartelijk lief met broederlijke liefde. Ga elkaar voor in eerbetoon“³. Petrus staat dus niet alleen als hij zijn dienstorder geeft!
Een paar hoofdstukken verder wijst Petrus duidelijk aan dat het hem niet alleen om horizontale relaties gaat. Het gaat ook om de verticale relatie, de band met God dus. Citaat: “Evenzo, jongeren, wees aan de ouderen onderdanig; en wees allen elkaar onderdanig. Wees met nederigheid bekleed, want God keert Zich tegen de hoogmoedigen, maar de nederigen geeft Hij genade“⁴. Gods genade, Zijn barmhartigheid – daar gaat het in dit aardse leven om!
Trouwens – het is vast geen toeval dat Petrus in het laatste citaat met name jongeren aanspreekt. Hebben juist zij niet de vaak de neiging om tegen het gezag aan te trappen?

“Heb al uw broeders lief“, schrijft Petrus op. Daar staat een woord dat letterlijk ’broederschap‘ betekent⁵. Wat voor liefde is dat?
Wie dat wil weten, moet even terugbladeren in deze brief van Petrus. In hoofdstuk 1 heeft Petrus al geschreven dat zijn lezers zich gereinigd hebben in de gehoorzaamheid aan de waarheid. Dat is werk van de Heilige Geest⁶. Door Zijn werk heerst er een liefdevolle sfeer in de kerk.
De apostel Paulus zit in Efeziërs 4 op dezelfde lijn: kinderen van God moeten zich “beijveren om de eenheid van de Geest te bewaren door de band van de vrede“⁷. Het draait hier dus om vrede en liefde die door de Heilige Geest gegeven wordt. Wie in een liefdevolle kerkgemeenschap wil blijven leven, moet bidden om het voortgaande werk van Gods Heilige Geest!

Het is nuttig om het bovenstaande eens op te schrijven casu quo weer eens te lezen. We leven in een tijd waarin demonstraties aan de orde van de dag zijn. Als het niet over coronamaatregelen gaat, gaat het wel om stakingen om een beter loon af te dwingen⁸. Maar ook in deze tijd wordt de kerk geroepen om naar Gods wetten en regels te leven: “Houd iedereen in ere; heb al uw broeders lief; vrees God; eer de koning“. Het is allemaal heel ongekunsteld. Maar juist die simpelheid brengt ons tot rust!

Noten:
¹ 1 Petrus 2:17.
² Geciteerd van https://www.rd.nl/artikel/922958-stap-voor-stap-enig-risico-durven-nemen-is-nodig ; geraadpleegd op donderdag 29 april 2021.
³ Romeinen 12:10.
⁴ 1 Petrus 5:5.
⁵ Zie de aantekening bij dit vers in de Herziene Statenvertaling.
⁶ Zie 1 Petrus 1:22: “Nu u dan uw zielen gereinigd hebt in de gehoorzaamheid aan de waarheid, door de Geest, 
tot ongeveinsde broederliefde, heb elkaar vurig lief uit een rein hart“.
⁷ Efeziërs 4:3.
⁸ Zie hiervoor onder meer https://nos.nl/artikel/2378479-vanochtend-eerste-acties-op-het-spoor-treinen-rijden-nu-weer en https://nos.nl/artikel/2376431-stakende-beroepschauffeurs-bijeen-op-drive-in-protestmanifestaties ; geraadpleegd op donderdag 29 april 2021.