Een spiegel voor de kerk

‘Geweld hoort er niet bij’. Aldus kopte het Nederlands Dagblad onlangs in een redactioneel commentaar. Daaronder stond onder meer te lezen: “Door heel Europa heeft een vijandige sfeer het politieke debat vervormd, op elk niveau. Ook in Nederland, blijkt uit een recent onderzoek. Ruim een derde van alle mannelijke en bijna de helft van alle vrouwelijke politici in gemeentes, provincies en waterschappen wordt geconfronteerd met online haat, agressie en geweld. De grens tussen dat online spuien en fysieke agressie wordt dunner”.
Daar is geen woord Frans bij![1]

Op woensdag 15 mei werd Robert Fico, regeringsleider in Slowakije, op straat neergeschoten. De Deense premier Mette Frederiksen werd vrijdag 7 juni op straat aangevallen.
Vooraan staan betekent al sinds mensenheugenis dat je de klappen opvangt. Maar tegenwoordig vang je ook zomaar wat anders[2].

Er is een tijd geweest waarin levensovertuigingen werden besproken op vergaderingen en in boek en blad. Wilde men het wat grootser aanpakken, dan kwamen er toogbijeenkomsten, petities of andersoortige schriftelijke bombardementen.
Tegenwoordig hebben we e-mail. En Twitter – pardon: X. En steekincidenten. En schietpartijen. Het gaat, kortom, van kwaad tot erger.

In die samenleving staat de kerk van de eenentwintigste eeuw. In zo’n maatschappij zijn de beminde gelovigen – kerkmensen van 2024 – volop actief. Met beroepsarbeid, vrijwilligerswerk in en buiten de kerk, evangelisatiewerk… u kent het wel.
Bij al die noeste arbeid ontstaan er zomaar meningsverschillen. Soms zijn die verschillen best diepgaand en heel principieel. Soms zijn ze wat meer praktisch van aard.

Jazeker, dat komt ook al in de Bijbel voor.
Dat zien we bijvoorbeeld in Handelingen 15: “En Paulus en Barnabas verbleven in Antiochië en zij onderwezen en verkondigden, met nog veel anderen, het Woord van de Heere. En na enkele dagen zei Paulus tegen Barnabas: Laten wij nu terugkeren en onze broeders bezoeken in elke stad waar wij het Woord van de Heere verkondigd hebben, en zien hoe het met hen gaat. Nu wilde Barnabas Johannes, die ook Markus heet, meenemen. Paulus achtte het echter juist om hem, die hen van Pamfylië af verlaten had en niet met hen meegegaan was naar het werk, niet mee te nemen. Er ontstond daarom verbittering, zodat zij uit elkaar gingen en Barnabas Markus meenam en per schip naar Cyprus vertrok”[3].

In een Studiebijbel wordt hier onder meer bij genoteerd: “Paulus was (…) van mening dat men iemand die hen op de vorige reis in de steek had gelaten, niet meer mee zou moeten nemen. Zo iemand was ongeschikt en onbetrouwbaar voor het werk van de Heer. (…) Paulus blééf deze mening vasthouden. Paulus omschrijft Johannes Marcus als ‘iemand die hun afvallig is geworden’”.
Uit dit vers blijkt “dat het in Paulus’ ogen nooit had mogen gebeuren. Marcus had met hen mee moeten gaan naar Klein-Azië”[4].

Het is duidelijk – meningsverschillen waren er ook al in Handelingen 15.
Ja, in heel de kerkgeschiedenis komen conflicten voor die uitgevochten worden – in het klein en in het groot.
En daar komt vaak geweld bij te pas. Denkt u alleen maar aan de gevechten tussen christelijke en islamitische legers tussen de elfde en de dertiende eeuw, vanwege de zeggenschap over het Heilige Land. Of ook aan de Beeldenstorm in 1566: vele religieuze beelden in kerken en kloosters werden vernield, met name in de Zuidelijke Nederlanden[5].

Kerkgangers? Heilbegerige mannen en vrouwen? Dat zijn zogezegd net echte mensen.
Feitelijk is het een wonder dat de kerk nog bestaat. Sterker nog: het is ronduit miraculeus dat het in de kerk niet vrijwel iedere dag slaande ruzie, of erger, is!

Laten wij bedenken dat niet ieder verschil van mening principieel is. Niet alles is een verhitte discussie of een uitgebreide briefwisseling waard.
De wereld toont ons agressie, geweld en haat. Al dat werelds gedoe is voor de kerk een spiegel – wij moeten het geheel anders doen. Niet voor niets staat in 1 Johannes 2 geschreven: “Wie zegt dat hij in het licht is en zijn broeder haat, die is tot nog toe in de duisternis. Wie zijn broeder liefheeft, blijft in het licht, en er is in hem niets dat anderen doet struikelen. Maar wie zijn broeder haat, is in de duisternis en wandelt in de duisternis, en weet niet waar hij heen gaat, omdat de duisternis zijn ogen verblind heeft”.
Laten we nooit denken: ‘Wij hebben het licht gezien. Heel veel andere broeders en zusters lopen nog in het halfduister. Zij begrijpen het nog niet. Maar dat komt nog wel…’. Arrogantie is een berucht begin van kerkelijke conflicten![6]

Wij hoeven er niet omheen te draaien: zelfreflectie is voor kinderen van God een must. Het is – om met de woorden van een Gereformeerd formulier voor de viering van het Heilig Avondmaal te spreken – belangrijk “dat ieder zich afvraagt of hij gezind is voortaan uit dankbaarheid met heel zijn leven God de Here te dienen en voor zijn aangezicht oprecht te wandelen. Ook moet hij bij zichzelf nagaan, of hij alle vijandschap, haat en nijd van harte aflegt en zich ernstig voorneemt voortaan in liefde en vrede met zijn naaste te leven”.
Als we dat blijvend in de praktijk brengen, zal dat in een uiterst geagiteerde en zeer onstuimige wereld zeker opvallen!

Noten:
[1] Het citaat komt uit: “Geweld hoort er niet bij” – redactioneel commentaar in: Nederlands Dagblad, maandag 10 juni 2024, p. 3.
[2] In deze alinea gebruikte ik https://nos.nl/artikel/2521040-slowaakse-premier-fico-buiten-levensgevaar en https://nos.nl/artikel/2523586-deense-premier-op-straat-geslagen-man-aangehouden ; geraadpleegd op maandag 10 juni 2024.
[3] Handelingen 15:35-40.
[4] Het citaat komt uit de onlineversie van de Studiebijbel; commentaar bij Handelingen 15:38.
[5] In deze alinea gebruik ik https://historiek.net/het-begin-van-de-kruistochten/131906/ en https://historiek.net/beeldenstorm-nederland-1566/61124/ ; geraadpleegd op maandag 10 juni 2024.
[6] 1 Johannes 2:9-11.